Zwiedzamy Bazyliki papieskie w Rzymie

W Rzymie istnieją cztery bazyliki papieskie: św. Jana na Lateranie, św. Piotra, św. Pawła za Murami i Matki Boskiej Większej. Rokrocznie odwiedzane są przez tysiące pielgrzymów. Odwiedzenie wszystkich czterech bazylik w roku świętym jest jednym z warunków uzyskania odpustu.

Bazylika św. Jana na Lateranie (San Giovanni in Laterano). Według legendy choremu na trąd cesarzowi Konstantynowi Wielkiemu we śnie ukazali się święci Piotr i Paweł obiecując, że odzyska zdrowie, jeżeli przyjmie sakrament chrztu. Cesarz niezwłocznie przyjął chrzest z rąk papieża Sylwestra I i choroba ustąpiła. W ramach wdzięczności Konstantyn kazał wybudować bazylikę na Lateranie. Początkowo nosiła wezwanie Chrystusa Zbawiciela, potem rozszerzono je o świętych Jana Chrzciciela i Jana Ewangelistę. Bazylika św. Jana na Lateranie nazywana jest matką i głową wszystkich kościołów na świecie i to właśnie ona, a nie Bazylika św. Piotra jest historycznie ważniejsza.

Bazylika św. Jana była siedzibą papieży i kurii rzymskiej od 313 roku, na Lateranie rezydowało 161 z 265 papieży, odbyło się tam pięć soborów ekumenicznych. Dopiero Grzegorz XI, po okresie niewoli awiniońskiej, przeniósł siedzibę papieży na Watykan. Uczynił tak, ponieważ bazylika św. Jana była w bardzo złym stanie - po pożarze w 1308 roku nie przeprowadzono prac remontowych. Odbudową zajął się dopiero w 1650 roku papież Innocenty X zlecając prace restauracyjne Francesco Borrominiemu.

W bazylice znajduje się cenna relikwia - Schody Święte (Scala Sancta), prowadzące do prywatnej kaplicy papieskiej. Tradycja podaje, że matka Konstantyna Wielkiego, Helena, przywiozła z podróży do Ziemi Świętej narzędzia męki Chrystusa: krzyż i gwoździe oraz schody z pałacu Piłata, po których Jezus był prowadzony pod sąd. Schody mają 28 stopni i powinno się je pokonywać na klęczkach. Po obu stronach znajdują się schody, po których można wchodzić normalnie, bez umartwiania się. W kaplicy papieskiej (Sancta Sanctorum) złożone są relikwie ofiarowane w VII wieku przez papieża Leona III. W ołtarzu głównym umieszczony jest wizerunek Chrystusa Acheiropoietona, przydomek ten oznacza „nie uczyniony ręką ludzką”. Według legendy miał go zacząć św. Łukasz, a dokończyć aniołowie.

Dojazd - metrem linii A (czerwone), wysiąść trzeba na stacji San Giovanni.

Bazylika św. Piotra. Zbudowana w miejscu domniemanego pochówku św. Piotra, obecnie najważniejszy kościół chrześcijański, miejsce najważniejszych uroczystości kościelnych oraz pochówku papieży. W starożytności Wzgórza Watykańskie uważano za miejsce dzikie i niebezpieczne dla zdrowia. Na początku I w. n.e. założono tam ogrody, a cesarz Kaligula wybudował cyrk rozbudowany potem przez Nerona. W tym właśnie cyrku, nazywanym powszechnie Cyrkiem Nerona, miało miejsce ukrzyżowanie św. Piotra, który później został pochowany na pobliskim cmentarzu.

Około roku 160 tam, gdzie miał znajdować się grób apostoła wybudowano niewielką kaplicę, która szybko stała się miejscem kultu i celem pielgrzymek. O budowie bazyliki zadecydował Konstantyn Wielki (ok. 320 roku) - legenda głosi, że cesarz osobiście brał udział w kładzeniu fundamentów kopiąc dół i nosząc ziemię. Była to okazała pięcionawowa budowla, bogato zdobiona marmurami, mozaikami i kosztownymi tkaninami. Przetrwała ona do początku XVI wieku, czyli około 1200 lat. W 1506 roku papież Juliusz II zdecydował budowę nowej bazyliki, powierzając to zadanie Bramantemu, który opracował pierwszy projekt architektoniczny. Prace trwały z przerwami przez 120 lat, plany zmieniano kilkakrotnie, budową kierowali Rafael, Antonio da Sangallo, a w końcu Michał Anioł, który zaprojektował słynną kopułę. Autorem projektu fasady był Carlo Maderno, wystroju wnętrza i placu św. Piotra Lorenzo Bernini.

Najważniejszym miejscem w Bazylice jest konfesja świętego Piotra wyznaczająca miejsce, w którym miał się znajdować grób pierwszego papieża. W jej kolumnach przechowywane są relikwie: chusta św. Weroniki, drzazgi z krzyża, włócznia św. Longina, czaszka św. Andrzeja. W nawie bocznej znajduje się figura św. Piotra, której stopę należy pogłaskać na szczęście. Niedaleko wejścia głównego, po prawej stronie, eksponowana jest najsłynniejsza rzeźba Michała Anioła. Pieta. W podziemiach bazyliki, Grotach Watykańskich, znajdują się groby papieży. Bazylika św. Piotra jest miejscem najważniejszych i najbardziej podniosłych uroczystości, między innymi beatyfikacyjnych i kanonizacyjnych, z balkonu umieszczonego nad głównym wejściem papież corocznie udziela błogosławieństwa urbi et orbi (miastu i światu).

Dojazd - metrem linii A (czerwona), wysiąść należy na Ottaviano San Pietro.

Informacje praktyczne - koniecznie trzeba pamiętać o odpowiednim stroju, służby porządkowe nie wpuszczają osób w krótkich szortach i bluzkach odsłaniających ramiona. Na Plac Św. Piotra nie wolno wnosić broni, ani ostrych przedmiotów (np. noże), przed wejściem plecaki i torebki są prześwietlane, turyści przechodzą przez bramki wykrywające metal.

Bazylika św. Pawła za Murami (San Paolo fuori le Mura). Zbudowana w miejscu, gdzie zgodnie z tradycją, znajduje się grób św. Pawła. Apostoła miała pochować św. Lucyna w miejscu oddalonym o 3 km od miejsca jego śmierci. Pierwszy kościół został wzniesiony około roku 324 na polecenie Konstantyna Wielkiego. Do rozmiarów bazyliki rozbudowali go cesarze: Teodozjusz I, Arkadiusz, Walentynian II i Honoriusz. Niestety podczas prac restauracyjnych wykonywanych w 1823 roku doszło do pożaru, który zniszczył ją niemal całkowicie. Ocalały jedynie Drzwi Święte, wykonane w Konstantynopolu, ozdobione scenami z życia Chrystusa oraz wizerunkami proroków i apostołów. Bazylika została odbudowana na polecenie papieża Piusa VII i ponownie otwarta w 1854 roku. Najważniejszym miejscem jest oczywiście grób św. Pawła, nad którym wznosi się gotycki baldachim. Nad kolumnami w nawie głównej i nawach bocznych umieszczone są portrety wszystkich papieży. Popularny przesąd głosi, że gdy zabraknie miejsca na kolejne wizerunki nastąpi koniec świata.

Dojazd - metrem linii B (niebieskie), wysiąść należy na przystanku Basilica San Paolo.

Bazylika Matki Boskiej Większej (Santa Maria Maggiore). Według legendy w 352 roku papieżowi Liberiuszowi ukazała się we śnie Matka Boska i poleciła wybudować kościół pod jej wezwaniem w miejscu, gdzie tej samej nocy spadnie śnieg. Rano, ku zdziwieniu wszystkich, ponieważ był sierpień, wzgórze Eskwilin było pokryte śniegiem. Papież sam narysował na ziemi kształt przyszłej świątyni. Takie były początki najstarszego kościoła maryjnego. Budowę dzisiejszej bazyliki rozpoczęto za pontyfikatu Sykstusa II, w 432 po tym jak sobór w Efezie oficjalnie ogłosił Maryję Matką Boga. W bazylice, w ołtarzu głównym przechowywana jest cenna relikwia: fragmenty żłóbka świętego.

Dojazd - bazylika znajduje się niedaleko stacji przesiadkowej metra Termini.