Pompeje - zwiedzenie słynnych wykopalisk

Położenie, dojazd, bilety
To miasto w regionie Kampania zniszczone w czasach Cesarstwa Rzymskiego przez erupcję Wezuwiusza w dniu 24 sierpnia 79 roku. Popiół wulkaniczny zasypał Pompeje, utrwalił budowle, przedmioty oraz niektóre ciała ludzi i zwierząt. Umożliwia to poznanie starożytnego miasta średniej wielkości. Ruiny położone są około 20 km na południowy wschód od Neapolu, skąd można dojechać pociągiem podmiejskim Circumvesuviana (Napoli-Sorrento, przystanek Pompei Villa dei Misteri), który odjeżdża z Placu Garibaldiego. Z Neapolu można się też dostać samochodem autostradą A3 Napoli - Salerno, zjazd: Pompei ovest.

Zwiedzanie najlepiej rozpocząć od jednej z bram miejskich zwanej Porta Marina. Na teren wykopalisk można też wejść od strony Piazza Esedra i Piazza Anfiteatro. Bilet wstępu kosztuje 11 euro. Bezpłatnie wchodzą obywatele Unii Europejskiej poniżej 18 i powyżej 65 roku życia. Dla studentów i nauczycieli obowiązują zniżki. Przy kasie dokładnie sprawdzane są dokumenty w przypadku, gdy chcemy skorzystać ze zniżkowego lub darmowego wstępu. W punkcie informacji turystycznej przy Porta Marina można otrzymać plan wykopalisk.

Z przewodnikiem czy bez?
Kontekst historyczny ma ogromne znaczenie i o ile nie jest się archeologiem, historykiem czy antropologiem, lepiej zwiedzać z przewodnikiem. Przed wejściem można wynająć przewodnika lokalnego (koszt około 80 euro niezależnie od ilości osób). Często przewodnicy zbierają po 10 euro opłaty i czekają aż zbierze się odpowiednia grupa. Można też wynająć Audioguida, czyli nadajnik, z którego usłyszymy najważniejsze informacje. Kosztuje 6,5 euro od osoby dorosłej (5 euro jeśli zamawia więcej niż jedna osoba) i 4 euro od dziecka.

Ulice z czasów Cesarstwa
Należy się wygodnie ubrać, zwłaszcza jeśli chodzi o obuwie. Drogi w Pompejach budowane były w czasach Cesarstwa. Chodniki od brukowanych ulic oddzielają wysokie krawężniki. W poprzek ułożono duże kamienie ułatwiające przejście. Dodatkowo regulowały one ruch uliczny. Część dróg była dostępna tylko dla pieszych, inne umożliwiały przejazd pojedynczych wozów. Miasto posiadało system kanalizacyjny poprowadzony wzdłuż ulic. Woda do fontann ulicznych, term i bogatszych domów dostarczana była akweduktem.

Forum, czyli centrum miasta
Ulica idąca od Porta Marina zaprowadzi nas na Forum. Plac otaczała kolumnada wykonana w okresie samnickim. Tutaj były usytuowane budynki publiczne, świątynie i hale targowe. Kwitło życie polityczne, towarzyskie a także handel niewolnikami. W północnej części Forum zbudowano Świątynię Jowisza. Pod nią umieszczono posągi triady kapitolińskiej: Junony, Jowisza i Minerwy. Do południowego boku Forum przylegał Budynek Władz Miejskich. Warto zobaczyć budowle, które przylegały do forum od strony zachodniej. Budynek Eumachii - ufundowany przez kapłankę Eumachię dla rzemieślników. Budowlę poprzedzał portyk, za którym zachowały się fragmenty ściany z portalem ozdobionym reliefem złożonym z liści akantu przeplecionych rzeźbionymi postaciami niewielkich zwierząt. Kolejny to Macellum, czyli kryta hala targowa, w której zlokalizowano sklepy otwarte na dziedziniec. Trzeba też koniecznie wejść do Bazyliki, na której ścianach zachowały się napisy sprzed dwóch tysięcy lat.

Termy, czyli starożytne SPA (salute per aqua - zdrowie poprzez wodę)
Na terenie wykopalisk odkryto trzy kompleksy term miejskich. Najmniejsze, tak zwane Termy Rynkowe, znajdowały się w pobliżu Forum, na północ od Świątyni Jowisza. Składały się z dwóch bliźniaczych struktur, z których jedna przeznaczona była dla kobiet a druga dla mężczyzn. W skład kompleksu wchodziły szatnie, pomieszczenia na kąpiel zimną, ciepłą i gorącą. W termach możemy podziwiać zaawansowaną technologię. Sale ogrzewane były gorącym powietrzem krążącym pod posadzką i pomiędzy ściankami działowymi. Ogrzewanie podłogowe nie jest więc wynalazkiem naszych czasów. Na terenie wykopalisk można też zwiedzać Termy Centralne i Termy Stabiańskie. Starożytne centrum SPA było miejscem rozmów politycznych oraz spotkań towarzyskich. Wbrew pozorom, nie można go nazwać oazą czystości. Archeolodzy odkryli bowiem, że baseny do gorących kąpieli nie miały odpływu wody.

Tetary
Teatr Wielki wykorzystuje naturalne zagłębienie terenu. Widownia mieszcząca pięć tysięcy widzów podzielona była na sektory. Położone najniżej cztery rzędy przeznaczono dla elity społeczeństwa. Pomiędzy sceną a orchestrą zachował się rowek do opuszczania kurtyny a także otwory, w których umieszczano maszty podtrzymujące velarium - osłonę rozpinaną nad widownią. Do teatru przylegał prostokątny portyk przeznaczony na koszary gladiatorów, którzy byli wielbieni niczym współczesne gwiazdy sportu. Na murach zachowały się wyznania miłosne i pochwalne dla tej grupy społecznej. Amfiteatr mógł pomieścić nawet dwadzieścia tysięcy widzów. Wokół najwyższego sektora znajdowała się galeria przeznaczona dla kobiet, którym pozwolono brać udział w widowiskach za czasów panowania Augusta.

Starożytne piekarnie, fast-foody i domy publiczne
Wśród warsztatów rzemieślniczych odkryto pozostałości licznych piekarni z piecami i kamiennym żarnem. Lady jadłodajni w punktach gastronomicznych umieszczone są bezpośrednio przy ulicy. Ich cecha charakterystyczna to walcowe wgłębienia, w których umieszczano naczynia z gorącymi potrawami i napojami serwowanymi klientom. Bary szybkiej obsługi istniały więc w czasach starożytnych. Pompeje były miastem portowym, dlatego często gościły przyjezdnych, którzy posilali się w mieście.

Podróżni korzystali też ze zlokalizowanego na wprost hotelu (Hotel Syttiusza) domu publicznego, zwanego Lupanarem. Nazwa pochodzi od słowa lupa (wilczyca) i nawiązuje do pracownic, które nawoływały swoich klientów. Korytarz parteru ozdobiono erotycznymi obrazkami, które służyły jako menu dla przyjezdnych mówiących w obcych językach.

Mieszkańcy - domy mieszkalne i odlewy ciał
Podczas badań archeologicznych odkopano liczne pozostałości domów mieszkalnych. Zachwycają odkryte w nich freski, mozaiki i malowidła. Warto zwiedzić Dom Fauna ze słynną mozaiką przedstawiającą bitwę pod Issos (oryginał znajduje się w Muzeum Archeologicznym w Neapolu), Dom Wettiuszów, Wille z Misteriami czy Dom Dramaturga, w przedsionku którego znajduje się mozaika z obrazem psa i napisem cave canem (strzeż się psa).

Na emocje najbardziej działają odlewy ciał mieszkańców. Popioły pokrywające Pompeje szybko zastygły zachowując wewnątrz kształt pogrzebanych ciał. Giuseppe Fiorelli opracował metodę wykonywania ich gipsowych odlewów. Przez niewielki otwór wlewał gips, który wypełniał całą pustą przestrzeń. Po związaniu gipsu usuwał warstwę popiołu odsłaniając odlewy.

Miasto-muzeum
W Pompejach odkryto około 45 ha miasta położonego na terenie, jak się przewiduje 66 ha. Wykopaliska umożliwiają nam zrozumienie, że przez dwa tysiące lat niewiele się zmieniło. Ludzie żyli podobnie jak my dzisiaj. Co roku przyjeżdża tu kilka milionów turystów. Warto iść za tłumem w tym przypadku. Zwłaszcza, że budynki, których nie zniszczył Wezuwiusz w 79 roku, są narażone na czynniki zewnętrze i stan zabytków w mieście - muzeum cały czas się pogarsza.