Zwiedzamy Muzea Watykańskie

Obejrzenie całego tego bogactwa, które znajdziemy w Muzeach Watykańskich, w jeden dzień jest zupełnie niemożliwe. Ktoś powiedział kiedyś, że jedynie pobieżne obejrzenie wszystkich eksponatów zajęłoby około ośmiu lat! Najlepszym wyjściem jest zatem skupić się na najbardziej interesującym nas fragmencie lub skorzystać z jednej z proponowanych tras zwiedzania.

Pierwsze zbiory muzealne
Wszystko zaczęło się od kolekcji dzieł sztuki gromadzonych przez papieży Sykstusa IV (1471-1484) i Juliusza II (1503-1513). Juliusz II w 1503 roku umieścił posąg Apolla na wewnętrznym dziedzińcu Pałacu Belwederskiego (stąd Apollo Belwederski) zbudowanego na rozkaz Innocentego VIII. Później do rodzącej się kolekcji dołączono grupę Laokoona odkrytą miesiąc wcześniej w obecności Giuliano da Sangallo i Michała Anioła na Wzgórzu Eskwilińskim. Kolejni papieże systematycznie dodawali coraz to nowe dzieła sztuki. Pod patronatem Klemensa XIV i Piusa IV powstały pierwsze galerie muzealne. Muzeum Pio-Clementino zostało nazwane właśnie na cześć tych dwóch papieży. Muzea Watykańskie zostały udostępnione szerokiej publiczności w 1787 roku.

Muzea Watykańskie to obecnie cały zespół galerii, muzeów, bibliotek, kaplic, korytarzy i sal wystawowych. Poniżej przedstawiamy najsłynniejsze i najczęściej odwiedzane miejsca.

Pinakoteka - imponująca kolekcja malarstwa, obejmująca obecnie ponad 400 obrazów, zapoczątkowana w 1799 roku przez papieża Piusa VI. Można w niej obejrzeć dzieła Giotta, Caravaggia, Leonarda da Vinci, Belliniego i wielu innych. W zbiorach znajduje się między innymi: obraz Giotta zatytułowany „Polittico Stefaneschi”, który niegdyś zdobił główny ołtarz starej bazyliki watykańskiej; ostatnie dzieło Rafaela „Przemienienie Pańskie”, dokończone już po śmierci malarza przez jego uczniów, „św. Hieronim” Leonarda da Vinci, czy „Złożenie do grobu” Caravaggia. Oprócz obrazów w Pinakotece umieszczono kolekcję ikon bizantyjskich, fragmentów fresków i ołtarzy.

Cortile Della Pigna (Dziedziniec Szyszki) - dziedziniec zaprojektowany przez Bramantego, jego najbardziej charakterystycznym elementem jest nisza z wykonaną z brązu szyszką, która niegdyś stanowiła zwieńczenie jednej z rzymskich fontann, a następnie ozdabiała dziedziniec starej bazyliki św. Piotra.

Museo Pio-Clementino - kolekcja rzeźby antycznej, zapoczątkowana przez Klemensa XIV i Piusa VI, zawiera miedzy innymi „Grupę Laokoona”, kopię „Apolla Belwederskiego”, „Perseusza z głową Meduzy” Antonia z Canovy, olbrzymią, wykonaną z porfiru wazę, której średnica wynosi 4 metry oraz dwa cesarskie sarkofagi: pierwszy ze szczątkami św. Heleny, matki Konstantyna Wielkiego, drugi należący do jego córki, Konstancji. Ponadto w kolekcji znajdują się rzeźby, popiersia, wyobrażenia zwierząt i postaci mitologicznych.

Galeria Map. Galeria Arrasów. Galeria Kandelabrów - po drodze do Stanz i Kaplicy Sykstyńskiej znajduje się kilkusetmetrowy korytarz, podzielony na trzy galerie. Pierwsza gromadzi kolekcję rzeźb i świeczników, druga arrasy wykonane według projektu Rafaela, trzecia bardzo ciekawe mapy różnych części świata, pochodzące z XVI wieku.

Stanze Rafaela - cztery reprezentacyjne komnaty pałacu papieskiego zostały zbudowane w XV wieku i ozdobione następnie przez Rafaela, zatrudnionego do tej pracy przez Juliusza II. Rafael poświęcił na ich wykonanie 11 lat, dzieło zostało ukończone za pontyfikatu Klemensa VII.

Motywem przewodnim wszystkich malowideł są zwycięstwa i przewodnia rola Kościoła, kierowanego przez biskupów Rzymu. Była to swoista odpowiedź na wybuch i pierwsze sukcesy reformacji.

Najważniejsze freski w Stanzy Pożaru Borgo przedstawiają cudowne zażegnanie pożaru dzielnicy Borgo przez papieża Leona IV oraz koronację Karola Wielkiego przez papieża Leona, co miało pokazywać prymat władzy papieskiej nad cesarską.

Stanza Della Segnatura była niegdyś miejscem obrad kościelnego trybunału o nazwie Segnatura. W tej sali znajduje się najsłynniejszy fresk Rafaela, „Szkoła Ateńska”, przedstawiający najwybitniejszych filozofów starożytności. W niektórych postaciach można rozpoznać niektórych współczesnych Rafaelowi artystów, na przykład Michała Anioła. Całość uosabia ideę, według której antyk i chrześcijaństwo stanowią podstawę współczesnej kultury oraz jedyną drogę do poznania prawdy i piękna.

Freski w Stanzy Heliodora przedstawiają cudowne interwencje Opatrzności w dzieje narodu wybranego i Kościoła. Najważniejsze z nich to: „Wypędzenie Heliodora”, „Uwolnienie św. Piotra”, „Spotkanie Leona Wielkiego z Attylą”.

Ostatnia sala, Stanza Konstantyna, przedstawia triumf prawdziwej wiary nad pogaństwem, który dokonał się za sprawą cesarza Konstantyna Wielkiego. Pierwszy fresk przedstawia „Wizję Krzyża”, sen dzięki któremu wojsko cesarza odniosło zwycięstwo nad armią Maksencjusza, kolejne pokazują wygraną bitwę, chrzest Konstantyna, przyjęty z rąk papieża Sylwestra I oraz domniemane darowanie przez cesarza papieżowi władzy świeckiej i duchowej nad całym światem zachodnim. W IX wieku kancelaria papieska sfabrykowała dokument, który miał na piśmie potwierdzać decyzję cesarza. Wydarzenie takie oczywiście nigdy nie miało miejsca, falsyfikat miał posłużyć papiestwu do prowadzenia walki politycznej. Sfałszowany dokument jest do dziś przechowywany w archiwach watykańskich.

Kaplica Sykstyńska

Większość turystów decyduje się na wizytę w Muzeach Watykańskich właśnie dla niej, aby móc na własne oczy zobaczyć genialne freski Michała Anioła.

Kaplica zawdzięcza swoje powstanie papieżowi Sykstusowi IV, który postanowił, że będzie to prywatna kaplica papieska. Autorem projektu był Giovanni de Dolci, budowa zaczeła się w 1475, a skończyła w 1483 roku. Co ciekawe kaplica nie posiada drzwi zewnętrznych i jest dostępna tylko od wewnątrz, z Muzeów Watykańskich, natomiast jej wymiary odpowiadają wymiarom Świątyni Salomona, podanych w Starym Testamencie.

Najważniejsze są oczywiście malowidła zdobiące kaplicę. Wykonano je w kilku etapach. Najstarsze są freski wykonane na ścianach bocznych, czyli tak zwana Stara Sykstyna. Przedstawiają one sceny ze Starego i Nowego Testamentu oraz wizerunki pierwszych 28 papieży. Wykonali je różni artyści, miedzy innymi: Boticelli, Pinturicchi, Perugino, Ghirlandaio w latach 1481-83.

W 1506 roku papież Juliusz II zlecił Michałowi Aniołowi ozdobienie sklepienia Kaplicy Sykstyńskiej. Pomysł zatrudnienia Michała Anioła podsunął papieżowi Bramante, licząc na to, że nie mający doświadczenia malarskiego młody artysta skompromituje się nie podoławszy zadaniu. Początkowo i sam Michał Anioł nie chciał przyjąć zlecenia, ale w końcu musiał ulec woli papieża. Freski na sklepieniu Kaplicy Sykstyńskiej artysta wykonał sam, bez żadnej pomocy, odprawił nawet pomocników rozcierających farby. Praca zajęła mu cztery lata, ale efekt zachwycił wszystkich. Sklepienie pokrywają sceny ze Starego Testamentu: stworzenie świata, historia Adama i Ewy, dzieje Noego. Epizody przedstawiają upadek człowieka, malowidła boczne symbolizują naukę przekazywana przez Boga człowiekowi oraz zapowiadają nadejście Chrystusa. W 23 lata po ukończeniu sklepienia Michał Anioł ponownie pojawił się w Kaplicy Sykstyńskiej, tym razem, aby na zlecenie papieża Pawła III namalować na ścianie ołtarza głównego Sąd Ostateczny. Po sześciu latach fresk był gotowy i okazał się być równie piękny, co kontrowersyjny, ponieważ wszystkie postacie były nagie. Kilkanaście lat później papież Paweł IV kazał domalować nagim postaciom ubrania.

Ogrody Watykańskie
Powyższa lista to tylko najważniejsza część imponującej kolekcji gromadzonej przez stulecia przez biskupów Rzymu. Ogromną atrakcją są także Ogrody Watykańskie, powstałe z inicjatywy papieża Mikołaja III, obecnie zajmujące połowę powierzchni całego Watykanu. Ogrody zachwycają nie tylko bogactwem roślin, ale także licznymi kapliczkami, grotami, altanami, tarasami widokowymi i fontannami. Stanowią także niezwykłą mieszankę stylów, dzikość miesza się tam z romantycznymi ogrodami w stylu francuskim i uporządkowanymi kompozycjami ogrodów angielskich.

Ogrody Watykańskie zostały udostępnione do zwiedzania dopiero za pontyfikatu Piusa XII (1939-1958). Wizytę trzeba zarezerwować wcześniej, ponieważ ogrody są miejscem spacerów papieży i ich gości.

Zwiedzanie w praktyce
Wybierając się do Muzeów Watykańskich należy pamiętać o kilku ważnych zasadach:

• pod żadnym pozorem nie wolno wnosić broni i ostrych przedmiotów (noży, nożyczek, itp.);
• w przechowalni należy zostawić bagaże - można zatrzymać tylko małe torebki i plecaczki, parasole, laski, statywy do aparatów i kamer;
• fotografując nie wolno używać fleszy, w Kaplicy Sykstyńskiej fotografowanie i filmowanie jest zabronione;
• nie wolno używać wskaźników laserowych;
• w Kaplicy Sykstyńskiej trzeba wyłączyć telefony komórkowe;
• należy pamiętać o odpowiednim stroju (tak jak w Bazylice św. Piotra);