Pustynia Błędowska - polska Sahara

Na zachodzie pustyna graniczy z dzielnicą Dąbrowy Górniczej - Błędowem, na wschodzie z gminą Klucze. Granicą północna jest wieś Chechło, a południową - las. Długość Pustyni Błędowskiej wynosi około 10 km, a szerokość - 4. Z zachodu na wschód przecina naszą pustynię rzeka Przemsza. Nazwa tego miejsca pojawiła się w XIX wieku. Jest częścią parku krajobrazowego Orlich Gniazd.

Ten suchy, niezarośnięty obszar powstał w wyniku intensywnej wycinki drzew na potrzeby górnictwa i hutnictwa i działalności człowieka, powodującej znaczne obniżenie wód gruntowych. Początkowo powierzchnia pustyni była dużo większa, wynosiła 150 km². W latach 50. ubiegłego wieku część pustyni zaorano i obsiano wierzbą kaspijską oraz sosną, co w połączeniu ze stopniowym podnoszeniem poziomu wód gruntowych spowodowało zmniejszanie jej obszaru. Pozostałością tzw. Dużej Pustyni Błędowskiej jest niemal całkowicie zarośnięta Pustynia Starczynowska na zachód od Olkusza oraz Dziadowskie Morze koło Boru Biskupiego w okolicach Bukowna. Dawniej na Pustyni Błędowskiej, tak jak na Saharze, można było zobaczyć fatamorganę. Region ten nie jest pustynią w sensie klimatycznym, ale pustynny krajobraz jest ewenementem.

Obszar pustyni objęty jest programem ochrony Natura 2000 i podejmuje się tu działania mające na celu zachowanie istniejącego w Polsce kawałka pustyni. A przez Pustynię Błędowską prowadzi żółty Szlak Pustynny, łączący Błędów z Kluczami i dalej do Ryczowa. Szlak ma 28,5km długości, oprócz przejścia przez Pustynię można zwiedzić wiele ciekawostek w pobliskich miejscowościach. Polska Sahara jest także jednym z etapów jeździeckiego „Transjurajskiego Szlaku Konnego”. Cały szlak prowadzi z Częstochowy do Nielepic pod Krakowem (można też jechać w odwrotnym kierunku), ma 200 km. długości i pokonuje się go w sześć dni. Pustynię Błędowską przejeżdża się w trzecim dniu tej organizowanej przez PTTK imprezy.

Od początku XX wieku Pustynia Błędowska była wykorzystywana przez różne rodzaje wojska jako poligon. Podczas I wojny światowej ćwiczył tu batalion pomocniczy piechoty legionowej, a w okresie międzywojennym była to piechota i artyleria Armii Kraków. W czasie II wojny światowej na pustyni ćwiczyli niemieccy żołnierze Afrika Korps, a także niemieccy lotnicy z bazy Utedfeld koło Siewierza. Luftwaffe wypróbowywała tu różne rodzaje broni m.in. wojenne pociski latające (V1), pociski rakietowe (WGR), czy bomby kasetowe. Z tego okresu, pochodzi znajdujący się na południowej części pustyni, żelbetowy schron obserwacyjny oraz murowany schron na Dąbrówce. Baza na Czubatce (wysokie na 382 metry wzgórze w Kluczach, stanowiące wspaniały punkt widokowy) została wysadzona w powietrze przed ewakuacją załogi niemieckiej.

Obecnie północna część Pustyni Błędowskiej również służy jako poligon - tym razem jest w dyspozycji Wojska Polskiego. Ćwiczyła tu piechota ze środkami wsparcia, a po wywłaszczeniu w 1948 roku również lotnictwo myśliwskie. Od strony Chechła oraz na Czubatce w istniało niegdyś stanowisko dowodzenia, jednak z powodu groźby zawalenia ruiny usunięto. Od 1979 roku, kiedy to od wybuchu bomby zginęło czterech młodych żołnierzy, pustynia wykorzystywana jest tylko jako pole zrzutów spadochroniarzy. A w roku 1999 odbyły się tu manewry NATO. Również na Pustyni Błędowskiej zrealizowano część scen Faraona Bolesława Prusa.

Pustynią Błędowską nigdy nie wędrowały karawany wielbłądów, od dawna nikt nie widział tu fatamorgany, a i słońce nie grzeje tu silniej, niż w innych rejonach naszego kraju, ale i tak „polska Sahara” jest wielką osobliwością przyrodniczą nie tylko na skalę naszego kraju. Naprawdę warto tu przyjechać.