Pałac w Śmiełowie

Szwajcaria w samym sercu Polski
Śmiełów to niewielka miejscowość położona w tzw. Szwajcarii Żerkowskiej - magicznej krainie falujących wzniesień i rozległych dolin. Na zboczu jednego z nich w XVIII w. zbudowano klasycystyczny pałac, który idealnie harmonizował z krajobrazem okolicy. Widok z okien tego pięknego budynku bardziej przypomina szwajcarskie bądź francuskie, niż typowe dla wielkopolski nizinne widoki. Fronton urzeka harmonią oraz skrupulatnością renowacji. Dużo bardziej zaskakujące jest wnętrze, pełne wnęk, małych pokojów i tajemniczych klatek schodowych.

Adam Mickiewicz - konspirator
Pomysłodawcą budowy był Andrzej Gorzeński, który sprowadził do Wielkopolski najznakomitszych architektów i malarzy. Pałac w spadku przejął jego syn, Hieronim, który bardziej niż dobytkiem interesował się służbą ojczyźnie. Wsławił się uczestnictwem w rosyjskiej kampanii Napoleona oraz działalnością konspiracyjną. Tuż po wybuchu powstania listopadowego, dziedzic majątku postanowił przyjąć pod swój dach próbującego przedrzeć się do Warszawy Adama Mickiewicza. Wieszczowi udało się dotrzeć do Śmiełowa dzięki fałszywemu paszportowi. Jako Adam Muhl miał pełnić obowiązki domowego nauczyciela synów Gorzyńskiego. Na potrzeby konspiratorskich działań utworzono w domu specjalną izbę, którą nazwano „szkołą”. Mickiewicz spędził w pałacu ponad trzy tygodnie. Decyzję o wyjeździe przyspieszyły wieści o poddaniu Warszawy. Poeta wyjechał pozostawiając po sobie liczne pamiątki, które dzisiaj można podziwiać w utworzonym na terenie pałacu Muzeum im. Adama Mickiewicza.

Patriotyczne duchy pałacu
Niestety, Hieronim nie doczekał się wnucząt. Ród Gorzeńskich wygasł, a pałac zaczął podupadać. Na szczęście, walory zrujnowanego miejsca odkrył Franciszek Chełkowski, który wykupił wraz z długami całą ziemię i podarował posiadłości drugie życie. Chełkowscy, podobnie jak wcześniejsi właściciele byli wielkimi patriotami. Pałac w czasach rozbiorów i historycznych zawieruch służył jako baza przerzutowa konspiratorów, żołnierzy i polityków. W Śmiełowie gościli chociażby Ignacy Paderewski, gen. Józef Haller, Henryk Sienkiewicz i Wojciech Kossak. Rodzina oprócz działalności patriotycznej, rozpoczęła również zbieranie pamiątek pod Adamie Mickiewiczu, tworząc podwaliny istniejącego dzisiaj muzeum. Niestety, po wkroczeniu do Polski Niemców, Chełkowscy zostali internowani, a majątek przejęty. Tuż po wojnie, mieściła się w nim szkoła. Dopiero w latach 70-tych budynek przejęło Muzeum Narodowe i rozpoczęło jego renowację oraz przystosowanie do celów muzealniczych.

Wolnomularze w Śmiełowie
W Śmiełowie coś dla siebie znajdą nie tylko fascynaci polskich tradycji arystokratycznych lub twórczości Adama Mickiewicza. Z pałacem wiążą się nierozwikłane do dzisiaj tajemnice masonerii. Stanowi to pożywkę dla wszelkiej maści fanatyków teorii spiskowych, którzy zjeżdżają się do pałacu by poznać jego sekrety.

Wnętrze pałacu budzi niepokój i ciekawość - układ wnętrz jest niezwykle skomplikowany, zaś kształt poszczególnych pomieszczeń nie przypomina typowych sal znanych z innych wielkopolskich majątków. Tradycje masońskie widoczne są najwyraźniej w ośmiobocznej sali z lunetami, która służyła do spotkań loży masońskiej. Innym tropem jest tzw. „ołtarz” mieszczący się w klatce schodowej. Na terenie pałacu znajdują się również elementy strojów używanych przez wolnomularzy podczas celebracji spotkań.

Gdzie jest Zosia?
Aby nieco ochłonąć po emocjach związanych z odkrywaniem sekretów pałacu, warto udać się do parku okalającego majątek. W samym jego centrum znajduje się poświęcony wieszczowi, miniaturowy „Ogródek Zosi” z nieco komunistyczną w swym kształcie rzeźbą żniwiareczki, potocznie zwanej Zosią. Co ciekawe, jeszcze w ubiegłym wieku na terenie parku rósł dąb, który według miejscowej legendy miał posadzić w akcie rozpaczy Mickiewicz, tuż po tym, jak dotarły do niego informacje o przełamaniu powstania.

Śmiało do Śmiełowa
Pałac w Śmiełowie można nazwać jednym z najciekawszych tego typu obiektów na terenie Wielkopolski. Łączy w sobie piękną, romantyczną tradycję walk narodowowyzwoleńczych oraz nutkę tajemnicy. Jeśli chcemy odkryć w sobie nutkę detektywa, a przy okazji spędzić czas w niezwykłej krainie ciszy i spokoju, warto pojechać do tej perły centralnej Polski.