Muzeum kolei wąskotorowej w Sochaczewie

Dzisiaj na wakacje jedzie się często samochodem, a szybkie pociągi Intercity (i nie tylko) korzystają wyłącznie z trakcji elektrycznej. Jazdę kolejką wąskotorową pamiętają chyba tylko najstarsi górale.

Wąskotorowa, czyli jaka?
Kolej wąskotorowa jest to kolej o prześwicie mniejszym od normalnego wynoszącego 1450 mm - najczęściej jest to 600 lub 750 mm. Jest mniej wydajna, ale też kilkakrotnie tańsza w budowie od normalnotorowej. Początkowo trakcja wąskotorowa była wyłącznie konna. Dopiero od połowy XIX wieku zaczęto wprowadzać trakcję początkowo parową, potem elektryczną i spalinową. Kolej wąskotorowa pełni funkcję pomocniczą wobec pełno torowej. Stosuje się ją w przemyśle, rolnictwie, leśnictwie, czy jako kolej dojazdową, dowożącą pasażerów do „normalnych” linii kolejowych. Szczególnymi rodzajami kolei wąskotorowej jest kolej górska oraz kolejki parkowe.

Muzeum w Sochaczewie
Historię i rozwój kolei możemy poznać w muzeach. Jedno z muzeów kolei wąskotorowej znajduje się w Sochaczewie. Jest to filia warszawskiego Muzeum Kolejnictwa. Status muzeum otrzymało ono w roku 1984, otwarcie nastąpiło dwa lata później. Muzeum mieści się w siedzibie uruchomionej w 1922 dawnej Powiatowej Kolei Sochaczewskiej, 200 metrów od stacji PKP. Sochaczewska wąskotorówka jeździła od 1922 do miejscowości Piaski Królewskie w Puszczy Kampinoskiej, a od 1924 do Wyszogrodu, woziła ludzi i towary. Pociągi rozwijały zawrotną prędkość 20 km na godzinę, a dzieciaki uwielbiały czepiać się wagonów. Przejazdy skończyły się w 1984 roku. Szczerze mówiąc, wagoniki i parowoziki - czyściutkie i zadbane, stojące na swoich stanowiskach - wydają się maleńkie jak zabawki.

Co warto zobaczyć?
Muzeum posiada 230 oryginalnych jednostek taboru o rozstawie kół od 630 do 1000 mm. Oprócz parowozów i różnego rodzaju wagonów zobaczymy w muzeum drezyny, a między nimi... stary samochód marki warszawa przystosowany do jeżdżenia po torach. Niektóre eksponaty pochodzą z XIX wieku. Bardzo ciekawym eksponatem jest parowóz bezogniowy - nazywany pasożytem, ponieważ nie produkował własnej pary wodnej, lecz był nią tankowany. Oprócz wagonów i parowozów w muzeum znajdują się historyczne przedmioty związane z kolejnictwem. W dwu salach możemy zwiedzić dwie oddzielne wystawy: „Historia Kolei Wąskotorowych w Polsce” oraz „Historia Kolei Sochaczewskiej”. Na wystawy składają się fotografie, mundury kolejarskie, latarki, bilety czy pieczątki. Możemy wejść nawet do oryginalnie wyposażonego pomieszczenia dyżurnego ruchu.

Czas na przejażdżkę
Sochaczewskie muzeum czynne jest codziennie z wyjątkiem poniedziałków w godzinach 10.00 - 15.00. W lecie w każdą środę i sobotę wyjeżdża z zabytkowej stacji pociąg turystyczny do Wilcz Tułowskich na skraju Puszczy Kampinoskiej i z powrotem. Trasa ma 18 km długości i wiedzie przez Chodaków, Brochów, Tułowice. W pociągu jedzie przewodnik, który opowiada podróżnym historię kolejki. Program wycieczki obejmuje także spacer po Puszczy Kampinoskiej oraz ognisko w Osadzie Puszczańskiej nad rzeczką Łasicą. Trzeba tylko zabrać własny prowiant. Odjazd następuje o godzinie 9.40, powrót o 14.40. Skład wagonów jest obsługiwany przez parowóz Px29 lub spalinowóz. W inne dni tygodnia pociągi są uruchamiane na zamówienie.

Kilka razy do roku organizowane są imprezy okolicznościowe z pokazami - niektóre z prezentowanych w muzeum pojazdów przejeżdżają pojedynczo przed publicznością. Dodatkowymi atrakcjami są występy artystów, pokazy sprawnościowe, czy różne konkursy.

A ciekawostki?

• Teren muzeum stanowił plener dla 12 produkcji filmowych i teledysków.
• Wszystkie zegary na terenie muzeum wskazują 15:35 - jest to godzina o której 30 listopada 1984 wyjechał z Sochaczewa ostatni pociąg pasażerski Powiatowej Kolei Sochaczewskiej.
• Jednym z eksponatów muzeum jest salonka generała Jaruzelskiego.

Muzeum w Sochaczewie nie jest jedynym polskim muzeum kolejki wąskotorowej. Podobne znajdują się w: Ełku, Środzie Wielkopolskiej oraz Rogowie. Oferta wszystkich jest podobna: wystawy pojazdów (najczęściej sprawnych i w dobrym stanie technicznym) i przedmiotów związanych z kolejnictwem, a także przejażdżki turystyczne wydzielonymi odcinkami trasy. Istnieją również pojedyncze i najczęściej niedługie linie kolejek wąskotorowych wykorzystywane do dziś o lokalnym znaczeniu. Najstarszą nieprzerwanie funkcjonującą koleją wąskotorową w Polsce i na świecie to Górnośląskie Koleje Wąskotorowe.